Demente personen hebben moeite met het uiten van hun wensen en behoeften, wat kan leiden tot agressief gedrag. Dit kan zich uiten in verbale en non-verbale agressie. Verbaal houdt in dat de persoon met dementie vloekt, scheldt en schreeuwt. Bij non-verbale agressie kan dit uitlopen op schoppen, slaan, spugen en bijten. In veel gevallen kan deze persoon hier niet veel aan doen, maar dat neemt niet weg dat dit heel naar kan zijn voor de persoon in kwestie en zijn/haar naasten en verzorgers in de omgeving. Naast agressie komen er ook andere vormen van geagiteerd gedrag voor, waaronder irritatie, frustratie of willekeurige driftbuien.
De oorzaak van agressie bij dementie
Agressie komt in principe in alle stadia van dementie voor. Echter komt dit nog het meest voor in het beginnende stadium, waarin de persoon in kwestie zich bewust is van de cognitieve achteruitgang. De toenemende mate van afhankelijkheid zorgt voor irritaties en agressie. Ook het niet goed meer kunnen beoordelen van bepaalde situaties en snelle overprikkeling kunnen leiden tot agressie bij demente personen. Onbedoeld tonen deze mensen dan agressief gedrag jegens naasten en andere mensen die zij wel of niet goed kennen. Hiernaast is het ook mogelijk dat de ontwikkeling van dementie samengaat met een toenemende mate van psychotisch gedrag. Agitatie en agressie gaan vaak hand in hand met psychotische verschijnselen als een persoon dement aan het worden is. Kortom, er zijn vaak meerdere factoren die meespelen in de agressie bij dementie. Het is belangrijk dat naar het gehele plaatje wordt gekeken.
De gevolgen van agressie bij dementie
Het is belangrijk om wat te doen tegen de agressie die kan ontstaan bij dementie. Agressief gedrag heeft namelijk veel gevolgen voor de patiënt, als omgeving waarin hij of zij zich bevindt. Dat terwijl de omgeving van een dement persoon juist zo belangrijk is voor de kwaliteit van leven en algehele welzijn. Zo kan de agressie gevolgen hebben voor hoe een iemand met dementie wordt ontvangen door leeftijdgenoten in bijvoorbeeld kleinschalig wonen situaties. Door vervelend gedrag kan het zo zijn dat de persoon wordt buitengesloten van de groepsactiviteiten, met sociale isolement als gevolg. Daarnaast is het ook voor de direct betrokken verzorgers niet leuk om (dagelijkse) zorg te verlenen als er veel onprettige situaties zijn. Ook al is het misschien een naaste van je en geef je zoveel om die persoon, uiteindelijk breekt continue agressie iemand op. Een zorgverlener of mantelzorger kan op die manier geen goede zorg verlenen.
Omgaan met agressie bij dementie
Om bovengenoemde negatieve gevolgen te vermijden, dienen verzorgers en naasten op de juiste manier om te gaan met agressie bij dementie. Hieronder een aantal tips om agressie te voorkomen en om ermee om te gaan als het al te laat is.
1. Zorg voor een dagelijkse routine en structuur
Om agressie bij dementie te voorkomen is het belangrijke om een duidelijke dagelijkse routine aan te houden. Structuur geeft een dement persoon houvast en duidelijkheid over wat er in een dag gaat gebeuren. Dit zorgt ervoor dat er minder situaties van frustratie en irritatie zullen zijn. Zorg in de routine ervoor dat er genoeg beweging is en er op de juiste momenten wordt gegeten om irritaties door een lage bloedsuikerspiegel te voorkomen. Tot slot moeten er genoeg momenten van ontspanning en ontprikkeling zijn. Snoezelen in een snoezelruimte is een goede manier om dit mee te nemen in de dagelijkse activiteiten.
2. Minder eisen stellen
Probeer in het dagelijks leven minder eisen te stellen en in plaats daarvan meer ruimte te geven. Zorg dat er niet teveel haast wordt gemaakt en geef de patiënt genoeg tijd om dingen te doen. Een gevoel van druk en spanning kan zorgen voor frustratie en je wil het liefst alle situaties van frustratie voorkomen.
3. Toon empathie
Op het moment dat er agressief gedrag wordt getoond is het belangrijk om empathie te tonen naar de persoon met dementie. Onthoud dat het gedrag niet persoonlijk bedoeld is, maar dat dit wordt veroorzaakt doordat deze persoon met zichzelf in de knoop zit. Toon begrip voor deze emotie en blijf rustig en langzaam praten.
4. Boosheid uiten
Op het moment dat je rustig blijft is het goed om de woede te erkennen en het uiten van deze emotie toe te laten. Vraag bevestigend ‘Je bent boos he?’ zodat de persoon dit luidkeels kan uiten ‘JAA!’. Laat vervolgens de persoon even lekker boos op tafel slaan, schreeuwen of met zijn/haar voeten stampen. Het uiten van de emotie zorgt er namelijk letterlijk voor dat de emotie er uit gaat en verdwijnt.
5. Zorg voor een pauze
Als de situatie even teveel wordt is het verstandig om even weg te lopen en een moment van rust te nemen. Zowel voor jou zelf als de agressieve persoon met dementie. Loop even weg en laat de ander alleen in een ruimte. Dit kan de emotie doen laten zakken, waardoor je daarna weer een normaal gesprek kunt starten.
6. Naderhand niet de schuld geven of bestraffen
Zodra de situatie voorbij is, probeer de persoon met dementie dan niet te bestraffen voor het agressie gedrag. Deze persoon baalt er zelf minstens zo erg van als jij en zou willen dat hij/zij er iets aan kon doen. Vaak liggen de getoonde emoties echter buiten zijn/haar macht en is er weinig wat diegene anders had kunnen doen. Het is goed om wel te bespreken wat er is gebeurt, maar probeer geen persoonlijk oordeel te vellen.