Prikkelverwerking, ook wel sensorische informatieverwerking genoemd, is het proces waarbij onze hersenen binnenkomende prikkels verwerken. Dit proces bestaat uit een aantal stappen:
- De prikkels komen bij ons binnen via onze zintuigen. Zodra onze zintuigen de signalen van deze prikkels opvangen, worden onze zintuigen geactiveerd om aan de slag te gaan.
- Onze hersenen filteren vervolgens de prikkels die wij ontvangen en bepalen welke prikkels we aandacht moeten geven en welke we mogen negeren.
- Onze hersenen gaan graven en proberen verbanden te leggen tussen de prikkels die net zijn binnengekomen en dat wat we al kennen.
- Op basis van ons gedachtengoed geven we een betekenis aan de ervaren prikkel. We geven het als het ware een naam.
- Op basis van wat de prikkel voor ons betekent volgt er wel of niet een reactie.
Verstoorde prikkelverwerking
Problemen in het ontvangen, vertalen en omzetten van prikkels in gedrag kan een persoon erg in de weg zitten. Een verstoorde prikkelverwerking komt vaak voor bij kinderen, personen met autisme, verstandelijk gehandicapten en dementerende ouderen. Afhankelijk van waar de knelpunten zitten in het verwerken van prikkels, kan dit verschillende gevolgen hebben. Om er een paar te noemen:
- Als prikkels niet goed ontvangen kunnen worden door slecht werkende zintuigen en deze niet goed naar de hersenen kunnen komen, zorgt dit voor onderprikkeling. Hierdoor kan een persoon zich niet motiveren, heeft hij of zij last van lusteloosheid en verveling.
- Als de zintuigen prikkels wel goed kunnen ontvangen maar de filter niet goed werkt, is er al gauw sprake van overprikkeling. Er komen veel te veel prikkels binnen en elke sensatie komt binnen.
- Als de hersenen niet goed functioneren, kunnen er problemen ontstaan bij het geven van een betekenis aan prikkels. Hierdoor wordt er op elke prikkel gereageerd en is het moeilijk om onderscheid te maken tussen belangrijke en onbelangrijke prikkels.
- Het niet kunnen koppelen van een gepaste actie aan een prikkel kan zorgen voor abnormaal gedrag. Dit is het gedeelte wat de buitenwereld ook te zien krijgt, en is iets wat mensen niet goed kunnen begrijpen. Denk bijvoorbeeld aan een persoon met autisme die volledig door het lint gaat als iets niet gaat zoals hij of zij heeft bedacht.
Wat helpt bij prikkelverwerking?
Om het verwerken van prikkels te bevorderen, kan het helpen om je zintuigen selectief te prikkelen. Zintuigen die niet goed prikkels ontvangen kunnen in een snoezelruimte worden geprikkeld, waardoor een ontspannen gevoel ontstaat. Zeker voor mensen met autisme, een handicap of dementie kan dit enorm waardevol zijn. Deze mensen hebben enerzijds vaak moeite met het ontvangen van prikkels en anderzijds moeite met het koppelen van een passende reactie aan bepaalde prikkels. Door te snoezelen worden bepaalde zintuigen selectief geprikkeld, wat het ontvangen van deze prikkels ten goede komt. Daarnaast wordt ook het uiten van gevoelens en emoties gestimuleerd. Op een ontspannen manier komt een persoon tot rust en kan het beter contact leggen met anderen.