Het komt vaak voor dat mensen met dementie onbegrepen gedrag vertonen. Onbegrepen gedrag bij dementie is gedrag dat voor de persoon en zijn/haar omgeving moeilijk te begrijpen is en als problematisch wordt gezien. Om deze reden wordt onbegrepen gedrag ook wel als probleemgedrag gezien, omdat dit gedrag vaak een probleem en uitdaging vormt voor de zorgverleners. Dit gedrag kan zich op verschillende manieren uiten, zoals agressie maar ook apathie, rusteloosheid en dwaalgedrag. Of dit gedrag ook echt een probleem is voor de persoon en de omgeving, hangt af van het effect van het gedrag. In de ene situatie kan bepaald gedrag problematisch zijn, maar dat hoeft niet voor een andere situatie ook zo te zijn. Een persoon die dwaalt kan daar thuis problemen bij ondervinden terwijl dat in een woonvoorziening niet problematisch hoeft te zijn.
Welke vormen van onbegrepen gedrag zijn er?
Door de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Verenso) is probleemgedrag bij dementie onderverdeeld in 5 categorieën. Zij gebruiken bewust de term ‘probleemgedrag’ omdat dit gedrag volgens hen altijd een probleem is waar een oplossing voor gevonden moet worden. De 5 vormen van dit gedrag zijn:
- Psychotisch gedrag
- Depressief gedrag
- Angstig gedrag
- Geagiteerd gedrag
- Apathisch gedrag
Bovenstaande gedragstypen kunnen worden onderverdeeld in excessief gedrag en tekorten in gedrag. Excessief houdt in dat er een bepaald gedrag te veel en aanhoudend wordt geuit. Dit kan problematisch zijn als het gaat om agressief gedrag, veel schreeuwen en weglopen, of ander onrustig gedrag. Aan de andere kant bestaan er gedrag tekorten. Dit zijn situaties waarin gedrag juist uitblijft zoals bij apathisch gedrag en depressieve klachten. De persoon oogt dan juist heel erg levenloos, wat ook een vorm van onbegrepen probleem gedrag kan zijn.
Oorzaken van onbegrepen gedrag bij dementie
Gedrag is altijd een uiting van een bepaald gevoel bij iemand, wat kan worden verklaard aan de hand van een aantal complexe factoren. Dit kunnen sociale-, fysieke- en psychologische factoren zijn in het leven van iemand met dementie. Elke vorm van onbegrepen gedrag kan daarom worden gekoppeld aan een andere oorzaak, waarbij altijd geldt one size fits none. Voor het omgaan met onbegrepen gedrag is het daarom belangrijk dat de oorzaak van het type gedrag wordt achterhaald. Alleen op die manier kan er een passende behandeling worden gekozen die aansluit op de persoonlijke situatie en context van een persoon met dementie.
Omgaan met onbegrepen gedrag dementie
Indien een persoon met dementie onbegrepen gedrag vertoont zijn er verschillende manieren waarop je hiermee om kunt gaan. Hieronder volgt een eenvoudig globaal stappenplan die je kunt doorlopen bij het maken van de juiste keuzes. Binnen dit stappenplan staat centraal dat er vanuit de gedrags oorzaak wordt gehandeld en dat er niet te snel wordt overgeschakeld op medicatie.
1. Breng het gedrag in kaart
Analyseer uitgebreid wat het gedrag is dat wordt vertoond, in welke situatie, wanneer en in welke mate dit voorkomt.
2. Breng de oorzaak van het gedrag in kaart
Kijk of de basisbehoeften worden vervuld, of er pijn wordt ervaren en of er eventueel bepaalde trauma’s of herinneringen zijn die dwarszitten. Dementerende personen kunnen dit vaak moeilijk zelf vertellen en daarom is het belangrijk om op alternatieve manieren in contact te komen.
3. Los oppervlakkige problemen op
Het kan moeilijk zijn om de diepgewortelde oorzaken van onbegrepen gedrag te achterhalen. Los daarom eerst de oppervlakkige problemen op. Zorg voor een rustige omgeving, verminder stress, stimuleer de juiste prikkels, stimuleer contact met anderen en elimineer mogelijke pijn. Een natuurlijke manier om dit te doen is door middel van snoezelen in een snoezelruimte. Deze vorm van zintuigstimulering kan grote invloed hebben op het welzijn van dementerende ouderen die onbegrepen gedrag vertonen. Het selectief prikkelen van hun zintuigen kan ze ontspanning geven en contact bevorderen.
4. Betrek familie
Om onbegrepen gedrag te begrijpen en op te lossen kunnen familieleden belangrijke aanwijzingen geven. Zij kennen de persoon met dementie en zijn/haar verleden beter en kunnen bepaald gedrag eventueel beter verklaren.
5. Bij aanhoudende problemen kan medicatie helpen
Op het moment dat onbegrepen gedrag nog steeds aanhoudt kan medicatie de enige overgebleven oplossing zijn voor verbetering. Misschien ligt er een psychotische stoornis ten grondslag van het gedrag en kan er met een arts worden besproken of psychofarmaca gestart kan worden.