Overprikkeling is erg bekend, maar over onderprikkeling wordt nog niet veel gesproken. Beide fenomenen zijn het gevolg van een verstoorde prikkelverwerking in het brein. Zodra prikkels binnenkomen via de zintuigen, worden deze in ons brein gefilterd en verwerkt. Op die manier kunnen we vervolgens een bepaalde reactie geven op de prikkel die wij zojuist hebben ontvangen. Waar we bij overprikkeling te veel prikkels hebben ontvangen en onze filter niet goed werkt, hebben we bij onderprikkeling last van te weinig prikkels. Dit kan leiden tot onder andere lusteloosheid, vermoeidheid en verveling.
Onderprikkeling symptomen, hoe herken ik het?
Onderprikkeling is zoals gezegd te wijten aan een verstoorde verwerking van prikkels. Het zijn daarom vaak mensen die moeite hebben met prikkels, die last hebben van onderprikkeling. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met autisme, dementie, een verstandelijke handicap of hoogsensitieve mensen. Onderprikkeling komt vaak voor als mensen eenzaam zijn en door het gebrek aan menselijke interactie weinig prikkels hebben overdag. In de ouderenzorg hebben veel ouderen tijdens de corona periode hierdoor ontzettend weinig prikkels ervaren. Dit heeft als gevolg(gehad) dat de levenskwaliteit van deze mensen enorm achteruit is gegaan. Mocht jij je afvragen of iemand in jouw omgeving last heeft van onderprikkeling, dan kun je dit merken als de persoon
- last heeft van somberheid
- zich verveelt
- minder concentratie heeft
- onrustig en gestrest is
- lusteloos en weinig zin heeft om dingen te doen
- zich eenzaam voelt
Dit zijn veelvoorkomende symptomen die erop wijzen dat iemand last zou kunnen hebben van een onderprikkeld brein. Deze symptomen hebben veel overlap met de symptomen van een overprikkeld brein.
Wat te doen bij onderprikkeling
We ontvangen de hele dag door prikkels, welke binnenkomen via ons gehoor, zicht, reuk vermogen, fysieke aanraking of smaak. Deze prikkels zijn te onderscheiden in statische en dynamische prikkels. Het verschil is dat statische prikkels statisch zijn en het ons minder triggert om deze prikkel op te vangen. Dit zijn bijvoorbeeld de meubels in huis of het boek dat je leest. Dynamische prikkels zijn daarentegen veel dynamischer en daarmee bewegelijk. Het kost meer moeite om deze prikkels op te vangen via de zintuigen en zet het brein meer aan het werk om wat met deze prikkels te doen. Deze prikkels komen bijvoorbeeld van menselijke interactie, muziek of voorbij rijdend verkeer op straat.
Bij onderprikkeling hebben we voornamelijk een tekort aan de dynamische prikkels die ons leven meer dynamiek geven. Dit geldt vooral bij mensen met dementie, waarbij de werking van het brein verslechtert en statische prikkels eigenlijk niet veel meer teweegbrengen. De juiste hoeveelheid en frequentie van dynamische prikkels zorgt er echter voor dat onderprikkeling wordt voorkomen of tegengegaan. Het is hierbij belangrijk om na te gaan via welke zintuigen op dit moment te weinig prikkels binnenkomen, zodat deze selectief meer geprikkeld kunnen worden. Manieren om dit te doen zijn de volgende:
- Prikkel jezelf met fijne prikkels. Maak een lijst van prettige prikkels die je meer zou willen en kunnen integreren in je dagelijks leven.
- Zoek contact met andere mensen op. Een lusteloos persoon neigt wellicht om zich meer terug te trekken, maar dat zou je bij onderprikkeling liever niet te veel doen. Het contact met andere mensen en de verbinding met hen is namelijk een hele gezonde prikkel.
- Ga nieuwe uitdagingen aan. Dit hoeven geen grote dingen te zijn, maar kan zo klein zijn als gewoon elke dag een rondje lopen. Elke dag proberen om jezelf uit te dagen in de richting die jij op wil is een mooie prikkel voor jezelf.
- Doorbreek routines. Het is vaak zo dat mensen met een handicap, dementie of autisme voornamelijk volgens bepaalde routines leven. Om onderprikkeling tegen te gaan zou hier niet te veel aan vast moeten worden gehouden. Het doorbreken van je routines door simpelweg iets anders te ontbijten kan al voor nieuwe prikkels zorgen.
- Ga snoezelen. Snoezelen is een eenvoudige manier om je zintuigen te stimuleren. Dit wordt vaak gedaan in snoezelruimtes, waar uit wordt gegaan van de verschillende zintuigen met als doel om deze te prikkelen. Dit kan door middel van bepaalde lichten, geluiden, geuren en objecten in de ruimte. Door eens in de zoveel tijd een snoezelruimte op te zoeken of deze zelf thuis te maken, kan onderprikkeling worden tegengegaan.