Reminiscentie betekent het ophalen van herinneringen in de breedste zin van het woord. Evenals de Engelse vertaling van het woord reminiscing wordt er bij reminiscentie teruggedacht aan momenten uit het verleden. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van verschillende verhalen, materialen en andere soorten aanknopingspunten uit het verleden. Reminiscentie wordt veelal toegepast in de ouderenzorg voor mensen met dementie en is een vorm van belevingsgerichte zorg.
Waarom is reminiscentie goed voor ouderen met dementie
Cognitieve achteruitgang bij ouderen met dementie zorgt ervoor dat nieuwe herinneringen minder goed worden opgeslagen. Oude herinneringen zijn vaak echter wel nog bekend bij hen, waardoor er sprake is van een ‘oprollend geheugen’. Dementerende ouderen kunnen zich niet meer herinneren wie er vanochtend op bezoek is geweest maar weten wel nog precies wie er in de kleutertijd bij hen in de straat woonden.
Afhankelijk van de dementie fase kunnen ouderen nog ontzettend veel vertellen over de oude herinneringen die zij hebben. Dit is vaak een mooi startpunt voor een goed gesprek en een goede manier om meer in contact te komen met een dementerend persoon. Het feit dat men zich nog zoveel kan herinneren over een bepaald onderwerp, geeft tevens veel zelfvertrouwen en vergroot het gevoel van eigenwaarde. In hun dagelijks leven worden zij namelijk al te vaak geconfronteerd met alles wat ze niet meer weten. Dit geeft juist een gevoel van incompetentie en kan zorgen voor veel onzekerheid.
Op deze manier geven oude herinneringen aan vroeger veel rust en ontspanning. Het verleden vormt op die manier echt de houvast voor het dagelijks leven en de toekomst. Zij kunnen hier op terugvallen en het geeft een goed gevoel om aan positieve herinneringen van vroeger te denken. Ook heeft reminiscentie een positief effect op de mantelzorgers en andere zorgverleners die met dementerende ouderen werken. Het zorgt ervoor dat er een diepere relatie kan worden opgebouwd met de cliënten, wat zorgt voor meer sociale interactie. Dit maakt het werk voor een zorgverlener een stuk leuker. Daarnaast geeft reminiscentie ook handvatten voor het kunnen verklaren en voorspellen van iemands gedrag. Aan de hand van het verleden kan de manier van zorgverlener hierop worden afgestemd.
Hoe kan reminiscentie worden toegepast?
Er zijn verschillende manieren waarop reminiscentie kan worden toegepast in het leven van iemand met dementie. Zo kunnen er momenten van reminiscentie in groepsverband worden georganiseerd, of kan een verzorger individueel met iemand reminiscentie toepassen. Daarnaast is het ook mogelijk om reminiscentie toe te passen tijdens de algemene dagelijkse verrichtingen. Hieronder worden de verschillende manieren toegelicht.
Reminiscentie in groepsverband of individueel
In de beginnende fasen van dementie kan men vaak nog goed vertellen over het verleden en oude herinneringen. Deze personen kunnen ook uitstekend in groepsverband hun verhaal kwijt. Bij latere fasen van dementie wordt het moeilijker om een verhaal op de been te krijgen. Zij zijn op dat moment slechthorend, slechtziend of zijn op een andere manier beperkter geworden in de communicatie. Bij deze mensen ligt de focus in reminiscentie minder op verbale communicatie en meer op non-verbale, multisensorische prikkelingen. Dit komt neer op prikkelingen door middel van muziek, geur, oude foto’s en oude videobeelden bijvoorbeeld. Deze personen hebben meer baat bij individuele reminiscentie waarbij het ophalen van herinneringen volledig kan worden toegespitst op een persoonlijk levensverhaal.
Reminiscentie als activiteit of geïntegreerd in het dagelijks leven
Reminiscentie wordt in woonvoorzieningen nog te vaak gezien als een losstaande activiteit (in groepsverband). Reminiscentie is echter dermate belangrijk dat het geïntegreerd kan worden in het dagelijks leven. Dit kan eenvoudig door als verzorgende meer gesprekken over het verleden te stimuleren tijdens dagelijkse momenten. Als zorgverlener kun je vragen stellen tijdens het eten, koffie drinken, wassen, verzorgen en aankleden bijvoorbeeld. Vragen over hoe vroeger kleding gewassen werd, waar kleding gekocht werd, wat het favoriete gerecht was van de ander en ga zo maar door. Op deze manier wordt reminiscentie een dagelijks hulpmiddel om de persoon met dementie een beter gevoel te geven.
Tips voor het toepassen van reminiscentie
Naast de verschillende manieren waarop reminiscentie in de zorg kan worden toegepast, hebben we ook een paar tips om de toepassing ervan te vergemakkelijken.
- Familie betrekken. Familieleden weten vaak veel over het verleden van de persoon met dementie. Mantelzorgers zijn voornamelijk erg gemoeid met de levensfasen van een naaste met dementie. Reminiscentie kan ervoor zorgen dat de mantelzorgers een betere invulling kunnen geven aan hun bezoeken. Ook als er andere vrienden of familie langskomen is het fijn om over een gedeeld bekend verleden te praten.
- Uitstapjes maken. Er zijn verschillende activiteiten die kunnen worden ondernomen in het teken van reminiscentie. Een daarvan is het maken van uitstapjes naar bekende plekken uit het verleden. De oude straat, kerk of bibliotheek bezoeken zijn voorbeelden hiervan. Het naar buiten gaan kan een fijne manier zijn om reminiscentie toe te passen.
- Positieve herinneringen. Het fijnste is natuurlijk om stil te staan bij positieve herinneringen in plaats van de negatieve. Hier denken we het liefst aan, maar tijdens reminiscentie kan het ook voorkomen dat vervelende gebeurtenissen aan bod komen. Geef hier de ruimte voor, maar respecteer ook de grenzen van de ander en ga niet te diep in op wonden uit het verleden. Voorbeelden hiervan zijn het overlijden van een dierbare, oorlogstijden of andere momenten waarop de ander zich niet zo goed voelde. Het is oké om dit wel te bespreken en verdriet toe te laten. Sluit wel altijd af op een positieve noot, omdat de laatste zinnen van een gesprek het meest blijven hangen bij een dement persoon.